از آنجایی که سازمان امور مالیاتی، با توجه به قوانین متفاوت، مثل گزارش خرید و فروش فصلی یا همان معاملات فصلی، بر تمامی رویدادهای مالی شرکت‌ها، سازمان‌ها و بنگاه‌های معاملاتی اقتصادی کشور نظارت دارد. الزامی است که مشمولان نسبت به قانون‌های متفاوت مالیاتی آگاهی داشته باشند. و در صورتی که افراد به دلایل مختلف توانایی لازم را برای تهیه و تنظیم گزارشات فصلی ندارند. می‌توانند از افراد متخصص در این حوزه کمک بگیرند.
تعریف مالیات چیست؟
مالیات یک نوع هزینه‌ی اجتماعی است که بیشتر جوامع یک ملت باید آن را در راستای بهره‌برداری و ارتقای منابع و امکانات یک کشور، به دولت بپردازند. مالیات به دو دسته مستقیم (مالیات بردرآمد، دارایی، حقوق، مالیات بردرآمد کشاورزی و..) و غیرمستقیم (مالیات بر مصرف، مالیات برارزش افزوده و عوارض گمرکی) تقسیم‌بندی می‌شود.
نرخ مالیات چیست؟
پرواضح است که مالیات توسط قانون و دولت تعیین می‌گردد. بنابراین، نرخ مالیات در واقع مبلغی است که یک شرکت یا یک فرد باید نسبت به پرداخت آن در زمان قانونی اقدام کند. همچنین باید بدانیم که برای نرخ مالیات نمی‌توان یک مبلغ ثابتی در نظر گرفت.
گزارش خرید و فروش فصلی چیست؟
گزارش خرید و فروش فصلی، در واقع گزارشی است که یک مودی باید در پایان هر فصل برای سازمان امور مالیاتی ارسال کند. البته لازم است بدانیم که در ماده ۱۶۹ به این گزارش، صورت معاملات فصلی یا معاملات فصلی هم می‌گویند.
نکاتی که در گزارش خرید و فروش فصلی باید رعایت کنیم؟
مودیان باید بدانند که گزارش خرید و فروش فصلی خود را حداکثر تا یک ماه و نیم (۴۵) پس از پایان هر فصل برای سازمان امور مالیاتی ارسال کنند.
فرمت ارسالی گزارشات خرید و فروش مودی، باید مطابق فرمت ارسالی امور مالیاتی باشد. و همچنین، افراد حقیقی یا حقوقی، که مشمول پرداخت مالیات هستند باید برای ثبت‌نام و دریافت کد اقتصادی به سایت www.tax.gov.ir مراجعه کنند.
اگر بین ارائه گزارشات فصلی خرید و فروش و گزارش مالی سالانه، صاحبان کسب و کار و مشاغل همزمانی به وجود بیاید. آن‌ها باید دو نوع گزارش مجزا برای سازمان امور مالیاتی ارسال کنند.
تا زمانی که برای فرد یا شرکت شماره اقتصادی صادر نشده باشد اشخاص حقیقی باید از شماره ملی و اشخاص حقوقی از شناسه ملی برای ارسال گزارشات خود استفاده کنند.
مطابق قوانین مالیاتی، حقوق و دستمزد کارمندان یا پرسنل‌های شرکتی چون به طور مستقیم مشمول مالیات قرار می‌گیرند. جزء فهرست گزارشات فصلی نیستند.
مودیان مالیات، موظف‌اند در صورت هر گونه تغییر در بنگاه اقتصادی خود، نظیر انحلال یا تغییر نوع شغل و یا تغییر محل فعالیت شغلی، اطلاعات جدید را حداکثر تا یک ماه، برای سازمان امور مالیاتی ارسال نمایند.
چه افرادی مشمول گزارش خرید و فروش فصلی می‌باشند؟
ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم، افرادی که باید گزارش خرید و فروش فصلی کسب وکار یا مشاغل و یا دارایی خود را تنظیم کنند به دو گروه «الف» و «ب» تقسیم‌بندی کرده است. که در آن دسته «الف» شامل افرادی هستند که طبق قانون معاملات خود را در دفتر روزنامه و دفتر کل ثبت می‌کنند. مثل دارندگان کارت بازرگانی، کلیه واردکنندگان و صادرکنندگان، مراکز آموزشی و صاحبان هتل، موسسات حسابرسی و دفترداری و..
و گروه «ب»: مربوط به سازمان‌ها، شرکت‌ها و افرادی که وظیفه دارند معاملات خود را در دفتر درآمد و هزینه ثبت کرده و گزارشات کامل را داشته باشد. همانند کارگاه‌های صنعتی، صاحبان مراکز ارتباطات رایانه‌ای، فروشندگان طلا و جواهر، صاحبان دفاتر رسمی، عاملان فروش و فروشندگان آهن‌آلات.
برای تهیه گزارش خرید و فروش فصلی چگونه باید اقدام کنیم؟
مودیان می‌توانند برای ثبت و ارسال اطلاعات خرید و فروش و یا پرداخت و دریافت اطلاعات بابت قراردادها، صادرات، واردات و غیره از دو روش آنلاین (برخط) و غیر آنلاین (غیر برخط) از طریق سامانه عملیاتی الکترونیکی اقدام نمایند.
که روش برخط برای آن دسته از مودیانی می‌باشند که در سامانه الکترونیکی ثبت‌نام مودیان، حداقل مرحله پیش ثبت‌نام و اعتبار سنجی انجام داده‌اند و همچنین کد کاربری و کلمه عبور مرحله دوم را از طریق پاکت پستی مخصوص دریافت کرده باشند. متقاضیان برخط این توانایی را دارند که فرم‌های مربوط به ثبت گزارش خرید و فروش، ثبت گزارش واردات و صادرات و گزارش پیش فروش و اجاره را هم پر نمایند.
و اما مودیانی که از روش غیر آنلاین استفاده می‌کنند؛ می‌توانند از طریق سیستم‌های رایانه‌ای خرید و فروش به سامانه اینترنتی سازمان امور مالیاتی مراجعه کرده و قالب مورد نظر این سازمان را با هماهنگی متخصصین مربوطه انتخاب کنند.
اگر مشمولین گزارش خرید و فروش خود را ارسال نکند؛ جریمه می‌شوند؟
اگر مودیان در تنظیم گزارش خرید و فروش فصلی خود از اقداماتی از قبیل عدم صدور صورتحساب یا عدم درج شماره اقتصادی خود یا طرف معامله یا اینکه از شماره اقتصادی خود برای دیگران استفاده کنند و یا بالعکس این امر اتفاق بیفتد. مطابق قانون مالیاتی، مودی مجبور به پرداخت جریمه‌ای معادل دو درصد (۲%) از مبلغ مورد معامله می‌شود.
و اگر فهرست معاملات انجام داده خود را به سازمان امور مالیاتی کشور، از طریق روش‌های گفته شده انجام ندهند. مشمول جریمه‌ای معادل یک درصد (۱%) خواهند شد. البته ذکر این نکته خالی از لطف نیست که عموماً جریمه‌های گفته شده، قابل بخشش نیستند.
نکته: در مواردی که خریدار از ذکر یا ارائه شماره اقتصادی معاملات خود، خودداری کند، فروشنده می‌تواند با ارائه مشخصات خریدار و موضوع مورد معامله خودش را از پرداخت جریمه معاف کند.
چه عواملی از گزارشات خرید و فروش فصلی معاف هستند؟
مفاد قانون مالیات‌ها عوامل زیر را جزء گزارشات خرید و فروش فصلی نمی‌دانند:
- خرید و فروش اوراق بهادار
- کارمزد و سود بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی
- کمک‌ها و جوایز و هدایا
- وجوه پرداختی بابت حق نگهداری یا شارژ ساختمان
- معاملات نقل و انتقال املاک.
- حقوق و دستمزد پرداختی موضوع فصل سوم از باب قانون مالیتهای مستقیم.
- خرید و فروش حق تقدم سهام یا سهام الشرکه.
رسیدگی به جرایم گزارش خرید و فروش فصلی چگونه است؟
همان‌طور که گفته شد، چنانچه مودی در ارسال گزارشات فصلی کوتاهی و یا مخفی کاری کند اداره امور مالیاتی می‌تواند پس از بررسی‌های جامع نسبت به عمد یا غیر عمد بودن عمل مودی، وی را جریمه کند.
برای همین، مودی یا نماینده قانونی او، تا ۳۰ روز کاری مهلت دارند که بابت جریمه صورت گرفته، اعتراض خود را اعلام کند. در غیر اینصورت، مودی باید جریمه اعلام شده از سوی سازمان امور مالیاتی را پرداخت نماید.
ویژگی‌های قانون مالیات مستقیم چه می‌تواند باشد؟
شاید برای‌تان سوال باشد که هدف دولت از گرفتن مالیات به روش‌های مستقیم و غیرمستقیم چیست؟ و اصلاً چرا مالیات در قالب‌های مختلف مثل گزارشات فصلی خرید و فروش، اظهارنامه مالیاتی و دیگر مواردی از این قبیل صورت می‌گیرد. از جمله هدف این اقدامات می‌توان به گزینه‌های زیر اشاره کرد.
- تحقق شفافیت اقتصادی
- تحقق عدالت مالیاتی و اقتصادی
- ایجاد سامانه‌های اطلاعاتی
- نظارت بر تراکنش‌های بانکی
- مبارزه با جرایم پولشویی و فرار مالیاتی مکرر
- ایجاد نظامی یکپارچه مالیاتی در کشور
چه مواردی باید در گزارشات فصلی نوشته شود؟
- در دفاتر ثبت قانونی، همه‌ی رویدادهای مالی باید ثبت شوند و هیچگونه پنهان کاری صورت نگیرد.
- تمامی اطلاعات باید روی خط دفتر باشند. چرا که ثبت اطلاعات در بین خطوط دفتر سبب رد شدن دفتر قانونی می‌گردد.
- تاریخ وقوع رویدادها مشخص و به ترتیب باید نوشته شوند.
- اشتباهات به وجود آمده در دفاتر قانونی را نمی‌توان تراشید یا پاک کرد. بلکه باید روی اشتباهات خط کشیده، و سپس با خودکار قرمز اطلاعات درست بالای آن نوشته شود.
- در بین صفحات پرشده هیچ صفحه سفیدی نباید وجود داشته باشد.
- و در آخر مانده‌گیری حساب‌ها باید با دقت کافی صورت بگیرد.
اگر مودیان در ارسال اطلاعات خود به سازمان امور مالیاتی اشتباه کنند:
گاهی اوقات فردی که مشمول پرداخت مالیات است. به اشتباه لیست حقوق خود را در یک ماه، بیش از یک‌بار برای سازمان امور مالیاتی ارسال می‌کند که برای اصلاح آن باید از طریق ارسال نامه به واحد مالیاتی مربوطه اقدام کند. چرا که اصلاح آن از طریق سیستم‌های مربوطه امکان پذیر نمی‌باشد.
پرداختی شرکت‌ها به مراکز خاص مشمول معافیت مالی می‌باشند؟
مطابق ماده ۷ قانون توسعه مالیاتی، وجوه هزینه‌هایی که توسط اشخاص حقیقی و حقوقی به منظور احداث، تکمیل و تجهیز فضاها، اماکن و توسعه ورزش همگانی و یا به عنوان کمک به وزارت ورزش و جوانان پرداخت می شود با تأیید وزارت مذکور به عنوان هزینه‌های قابل قبول مالیاتی محسوب می‌گردد.
آیا نمایندگان بیمه، باید صورت معاملات فصلی خود را برای امور مالیاتی ارسال کنند؟
مطابق آیین نامه ماده ۱۶۹ ق.م.م (قانون مالیاتهای مستقیم) اصلاحی، کلیه اشخاص حقوقی و اشخاص گروه اول و اشخاص مشمول ارزش افزوده موظف به ارسال گزارش خرید و فروش فصلی خود هستند.
بهترین روش برای تهیه گزارش خرید و فروش فصلی کدام است؟
همان‌طور که خواندیم، تهیه و تنظیم گزارشات فصلی نیازمند تخصص و تبحر لازمه است. زیرا هرگونه بی‌دقتی و کم‌توجهی نسبت به ظرافت‌ها و پیچیدگی‌های صورت معاملات فصلی، می‌تواند در آینده عواقب ناخوشایندی برای فرد مودی داشته باشد. بنابراین، پیشنهاد ما این است که، تهیه صورتحساب مالی خود را به دست کسانی بسپارید که نه تنها در این حوزه متخصص باشند بلکه از تجربه کاری بالا و دانش و آگاهی زیادی هم برخوردار باشد.
به قلم محمدرضا شهنانی، مشاور مالی و اقتصادی
