هر کشوری برای توسعه و پیشرفت خود نیازمند منبع درآمدی است تا بتواند از طریق آن خواسته‌های اساسی شهروندان خود را تامین کنند. که در این راستا گرفتن مالیات از تمامی اشخاص حقوقی و حقیقی تنها اقدامی است که آنان انجام می‌دهند. شیوه‌ی محاسبه مالیات به دو روش خوداظهاری و علی الراس می‌باشد.
که در آن کشوری پیشرفت بیشتر و دچار مشکلات مالیاتی کمتری می‌شود که شهروندان آن به صورت خودجوش یا همان خوداظهاری اقدام به پرداخت مالیات نمایند. منظور از خود اظهاری این است که شخص حقیقی یا حقوقی در سال مالیاتی خود اعلام می‌کند که چه میزان سود داشته و چه میزان باید مالیات پرداخت کند.
تعریف اظهارنامه مالیاتی چست؟
همانطور که می‌دانید اظهارنامه مالیاتی یک کارنامه سالیانه است که اشخاص حقوقی یا حقیقی باید بعد از یک سال کاری اقدام به تنظیم و تسلیم آن به سازمان امور مالیاتی نمایند. که در آن به اظهار درآمدها، هزینه‌ها، دارایی‌ها، بدهی‌ها، سرمایه، معافیت‌ها، درآمد مشمول مالیات، و همچنین اطلاعات هویتی و مکانی صاحبان مشاغل و اشخاص حقوقی موضوع مورد قانون مالیات‌های مستقیم، برحسب نوع و حجم فعالیت اشخاص مذکور پرداخته است..
چند نکته در مورد زمان ارسال اظهارنامه مالیاتی:
وراث متوفی یا ولی یا امین و یا نماینده قانونی وی موظف‌اند ظرف مدت یکسال از تاریخ فوت متوفی اظهارنامه را تنظیم و ارسال نمایند.
براساس ماده ۳۹ قانون مالیات‌های مستقیم، وقف متولی و حبس یا نذر یا حبس و نذر کننده در مورد وصیت، وصی را موظف می‌کند، حداکثر تا سه ماه از تاریخ وقوع عقد یا فوت موصی اقدام به تسلیم اظهارنامه نماید.
اشخاص حقیقی که درآمد ندارند از درآمد مشمول مالیات سالانه مستغلات به نسبت میزان معافیت مالیاتی درآمد حقوق، معاف از پرداخت مالیات می‌باشند. البته برای استفاده از این معافیت باید در اظهارنامه الکترونیکی قسمت مربوطه را انتخاب نموده و اظهارنامه را تا آخر تیرماه سال بعد تسلیم اداره امور مالیاتی نماید.
صاحبان املاک اجاری تا آخر تیر ماه سال بعد و صاحبان سرقفلی تا سی (۳۰) روز پس از انجام معامله مکلف به ارائه اظهارنامه مالیاتی خود می‌باشند.
دریافت کنندگان حقوق از اشخاص مقیم خارج که در ایران نمایندگی و شعبه ندارند موظف‌اند تا آخر تیر ماه سال بعد اظهارنامه مالیاتی مربوط به حقوق دریافتی خود را به اداره امور مالیاتی محل سکونت خود تسلیم نمایند.
اشخاص حقوقی حداکثر تا چهارماه پس از سال مالیاتی اظهارنامه، باید مالیات خود را تسلیم اداره مالیاتی محل فعالیت خود نمایند. البته محل تسلیم اظهارنامه اشخاص حقوقی خارجی و موسسات مقیم خارج از ایران که در این کشور اقامتگاه و نمایندگی ندارند تهران می‌باشد. همچنین، اشخاص حقوقی که قصد انحلال شرکت یا موسسه خود گرفته‌اند باید اظهارنامه‌ای، حاوی صورت دارایی و بدهی شخص حقوقی را تنظیم و به اداره امور مالیاتی بدهند.
بر اساس ماده ۱۲۶ قانون مالیات‌های مستقیم، صاحبان درآمدهای اتفاقی موظف‌اند در هر سال، اظهارنامه مالیاتی خود را در مورد منافع موضوع ماده ۱۲۳ قانون (در صورتی که منافع مالی به طور دائم یا موقت و یا بلاعوض به شخص دیگری واگذار شود. شخص انتقال گیرنده موظف می‌شود که مالیات منافع هر سال را در سال بعدی پرداخت کند.) تا آخر اردیبهشت ماه سال بعد و در سایر موارد تا پایان ماه بعد از تاریخ تحصیل درآمد یا تعلق منافع به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم نمایند. و در صورت معامله در دفاتر اسناد رسمی، تکلیف تسلیم اظهارنامه از بین می‌رود.
پذیرش اظهارنامه مالیاتی بر چه اساسی است؟
پذیریش اظهارنامه مودیان مبنی بر شفاف سازی اطلاعات و رعایت کردن تمام قوانین و مقررات مربوطه بوده است. بدین منظور که داده‌های مودیان باید با بانک‌های اطلاعاتی مالیاتی که شرایط آن در ماده ۱۶۹ و ۱۶۹ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم آمده، همخوانی و مطابقت کامل داشته باشند. بنابراین، اظهارنامه‌هایی که به صورت شفاف و با رعایت مقررات گفته شده در قانون مالیات، تنظیم و در موعد مقرر به سازمان امور مالیاتی کشور تسلیم شوند و اطلاعات آن با بانک‌های اطلاعاتی سازمان دارایی مطابقت کامل داشته باشند، بدون رسیدگی مورد پذیرش قرار گرفته و برگ قطعی آن‌ها برای مودیان صادر خواهد شد.
قبل از تسلیم اظهارنامه مالیاتی مودیان باید چه اقدامی انجام دهند؟
برخلاف گذشته که مودیان می‌بایست اظهارنامه‌های کاغذی را از مراجع مربوطه خریداری و نسبت به تکمیل آن اقدام می‌نمودند و تمامی دردسرهایی مثل هزینه بر بودن فرایندهای کاغذی، عدم امکان ارائه اظهارنامه در وقت غیراداری و ازدحام مراجعه کنندگان در ادارات امور مالیاتی باعث شد تا امروزه اکثر اقدامات مربوط به مالیات به صورت الکترونیکی انجام بگیرد. بنابراین، تمامی مودیان باید قبل از تسلیم اظهارنامه مالیاتی خود در سامانه عملیاتی الکترونیکی www.tax.gov.ir نسبت به ثبت‌نام و تکمیل و یا رفع نقص اطلاعاتی خود اقدام کنند.
نتیجه عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی برای مودیان:
چنانچه مودیان در زمان مقرر و تنظیم شده از قبل، نسبت به تسلیم و تنظیم اظهارنامه مالیاتی خود هیچگونه اقدامی ننمایند. طبق ماده ۱۹۲ قانون مالیات‌های مستقیم مشمول جریمه غیر قابل بخشش که معادل سی درصد (۳۰%) برای اشخاص حقوقی و ده درصد (۱۰%) برای اشخاص حقیقی است؛ می‌شوند. خوب است بدانیم که این حکم در مورد درآمدهای کتمان شده در اظهارنامه‌های تسلیمی و یا بیان کردن هزینه‌های غیر واقعی از طرف مودیان، نیز اجرایی خواهد شد.
اما اگر اشخاص حقوقی و حقیقی در طی سه سال متوالی، تمامی اطلاعات مربوطه به حرفه کاری خود مثل ترازنامه، حساب سود و زیان و دفاتر و مدارک آن‌ها و غیره مورد تایید سازمان امور مالیاتی قرار بگیرد و مالیات هر سال، را در سال تسلیم اظهارنامه بدون مراجعه به هیئت‌های حل اختلاف مالیاتی پرداخت کرده باشند. امور مالیاتی به منظور تشویق و جایزه خوش حسابی پنج درصد (۵%) اصل مالیات سه سال گفته شده را در کنار سایر مزایای بیان شده در ماده ۱۹۰ قانون مالیات مستقیم، بعنوان جایزه از محل وصول حساب جاری به مودی پرداخت می‌کند و یا در حساب سنوات سال‌های بعد آنان منظور می‌گردد.
زمان ارائه اظهارنامه مالیاتی برای صاحبان مشاغل (اشخاص حقیقی) چگونه است؟
از آنجایی که این گروه از مودیان، بنا به نظریات سازمان امور مالیاتی، جزء بزرگ‌ترین گروه مودیان مالیاتی در بخش مالیات‌های مستقیم می‌باشند. لازم دانستیم تا بیشتر در مورد زمان ارائه اظهارنامه مالیاتی این گروه و وظایف آن‌ها بدانیم.
بیشتر مردم و فعالان اقتصادی می‌دانند که موعد تسلیم یا ارائه اظهارنامه مالیاتی برای صاحبان مشاغل، صاحبان پیشه‌ها و کسب و کارهایی که از نظر قوانین مالیاتی به عنوان اشخاص حقیقی شناخته می‌شوند خردادماه هرسال می‌باشد در حالی که این تاریخ برای اشخاص حقوقی (شرکت‌ها صاحبان املاک اجاری) تیرماه است.
صاحبان مشاغل موضوع این فصل (ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم) موظفند دفاتر و یا اسناد و مدارک حسب مورد را که با رعایت اصول و ضوابط مربوط از جمله اصول و قوانین مربوط به تنظیم دفاتر تجاری موضوع قانون تجارت در خصوص تجار تنظیم می‌گردد برای تشخیص درآمد مشمول مالیات، نگهداری و اظهارنامه مالیاتی خود را بر اساس آن‌ها تنظیم کنند. و همچنین صاحبان مشاغل موکلف‌اند ظرف چهارماه از تاریخ شروغ فعالیت مراتب را کتبا به اداره امور مالیاتی محل فعالیت خود اعلام نمایند.
منظور از اظهارنامه مالیاتی برآوردی چیست؟
براساس ماده ۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم، چنانچه مودی از ارائه اظهارنامه مالیاتی در موعد مقرر و قانونی، خودداری کند سازمان امور مالیاتی کشور اقدام به تهیه اظهارنامه مالیاتی برآوردی مطابق با فعالیت و اطلاعات کسب شده مودیان از طرح جامع مالیاتی (طرح جامع مالیاتی از جمله طرح‌های ملی و مهم کشور است که بر سه فرآیند شناسایی و ردگیری جریان اطلاعات فعالان اقتصادی، پردازش اطلاعات بدست آمده و تشخیص مالیات از آن و در نهایت وصول مالیات حقه است.) و مطالبه مالیات متعلق، به موجب برگ تشخیص مالیات اقدام می‌کند.
البته همان‌گونه که قبلا هم گفته شده، مودیان در صورتی که اعتراضی داشته باشند می‌توانند اعتراض خود را ظرف سی (۳۰) روز از تاریخ ابلاغ برگه تشخیص مالیات، به واحدهای مربوطه ارجاع دهد.
آیا صاحبان کسب و کارهای مجازی مشمول تنظیم اظهارنامه مالیاتی می‌شوند؟
صاحبان کسب و کارهای مجازی اعم از اشخاص حقوقی و حقیقی همانند سایر فعالان اقتصادی مشمول قوانین مالیاتی مربوطه هستند. یعنی آنان باید همانند صاحبان مشاغل ظرف چهار ماه از تاریخ شروع فعالیت خود اظهارنامه مالیاتی را تنظیم و به اداره امور مالیاتی محل فعالیت خود تقدیم کنند همچنین اشخاص حقوقی پس از تاسیس، مکلف‌اند دفترچه ثبت نام اشخاص حقوقی را از اداره کل امور مالیاتی دریافت کرده و نسبت به تکمیل و تشکیل پرونده (دریافت شماره واحد مالیاتی، شماره کلاسه پرونده) اقدام نماید.
آیا در هر صورت، تنظیم و ارسال اظهارنامه مالیاتی توسط اشخاص حقوقی ضروری است؟
شرکت‌ها، موسسات و سازمان‌ها و … اگر می‌خواهند که مشمول پرداخت جریمه مالیاتی نشوند باید برای تنظیم و تسلیم اظهارنامه مالیاتی خود اقدام کرده و آن را برای اداره امور مالیاتی استان محل اشتغال خود بفرستند. حتی اگر شرکت یا موسسه در یک بازه زمانی هیچگونه تراکنش بانکی و فعالیت اقتصادی یا خرید و فروش کالایی هم نداشته باشد.
چه زمانی برای نحوه تنظیم اظهارنامه مالیاتی سراغ مشاوران مالیاتی می‌رویم؟
یک مشاوره امور مالیاتی باید با تنظیم گزارشات مختلف مالی با قوانین و مقرارت مالی و با تغییرات امور مالیاتی و از همه مهم‌تر با نحوه تنظیم اظهارنامه مالیاتی آشنا باشد تا بتواند از ضرر و زیان کسب وکارها در خصوص پرداخت مالیات جلوگیری کنند. پس زمانی اشخاص حقوقی یا حقیقی سراغ این مشاوران می‌روند که مطمئن شوند وی تمام خصوصیات گفته شده و خواسته شده را دارد.
به قلم محمدرضا شهنانی، مشاور مالی و اقتصادی
