تنظیم اظهارنامه ارزش افزوده و پرداخت آن، به عنوان یکی از مبالغ متغیر در ارائه خدمات و تولید کالاها محسوب می‌شود که توسط خریدار پرداخت شده و از طریق فروشنده به دولت واریز می‌شود. ارزش افزوده می‌تواند به عنوان یک بخش مالی برای تأمین هزینه‌های روزمره یک دولت باشد.
اظهارنامه ارزش افزوده دارای اهمیت است و برای راه‌اندازی یک کسب و کار قانونی، ضروری به نظر می‌رسد. در واقع می‌توان گفت کسب و کارهای مختلف باید برای اجرای فعالیت‌های اقتصادی این اظهارنامه یا گواهی آن را داشته باشند.
ارزش افزوده چیست؟
برای درک بهتر اظهارنامه ارزش افزوده، باید فهمید خود کلمه ارزش افزوده به چه معناست. ارزش افزوده در زبان انگلیسی با عنوان Value added شناخته می‌شود. که در یک تعریف دقیق‌تر به افزایش ارزش پولی کالا در طی مراحل تولید، ارزش افزوده می‌گویند. به طور مثال، زمانی که یک کالا مصرفی (پیراهن، مانتو) تولید می‌شود تا زمانی که به دست مصرف کننده اصلی برسد. ده‌ها خدمت مختلف روی آن صورت می‌گیرد. به همین علت باید مالیات آنها جداگانه پرداخت شود.
مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
طبق ماده ۳ قانون سازمان امور مالیاتی کشور، مالیات بر ارزش افزوده، مالیات غیر مستقیمی است که بر تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری یا تحصیل شده در یک دوره معین وضع می‌گردد.
اظهارنامه ارزش افزوده چه زمانی باید تنظیم شود؟
مطابق قانون، مالیات بر ارزش افزوده یک کالا یا خدمات تولیدی باید هر سه ماه یکبار (۹۰ روز) از طریق سامانه مربوطه تنظیم شده و مبلغ آن توسط مودی واریز شود.
اظهارنامه ارزش افزوده چگونه محاسبه می‌شود؟
به طور کلی، مالیات بر ارزش افزوده، بر اساس چهار فصل طبقه بندی می‌شود:
- حساب مالیات بر ارزش افزوده خرید کالا یا خدمات
- حساب مالیات بر ارزش افزوده فروش کالا یا خدمات
- حساب عوارض خرید کالا یا خدمات
- حساب عوارض فروش کالا یا خدمات
نکته: براساس ارزش کالا یا خدمات، که در صورت حساب خرید کالا تنظیم شده، مالیات بر ارزش افزوده باید پرداخت شود. بنابراین، اگر صورت حسابی وجود نداشته باشد. و همچنین شواهد و مدارکی برای نشان دادن ارزش واقعی کالا یا خدمات موجود نباشد. مالیات براساس بهای روز حساب می‌شود.
برای اظهارنامه ارزش افزوده چه مدارکی مورد نیاز است؟
- تراز آزمایشی در سطح کل، معین و تفصیلی به ترتیب برای دوره‌های مختلف سال (بهار، تابستان، پاییز و زمستان) مورد حساب.
- تراز آزمایشی در سطح کل، معین و تفصیلی سالیانه قبل و بعد از بستن حساب‌های موقت برای سال مالی مورد رسیدگی.
- گرفتن گردش حساب درآمدهای عملیاتی (خدمات و فروش) به ترتیب برای دوره‌های مختلف سال مورد رسیدگی.
- گردش حساب درآمدهای عملیاتی به ترتیب برای دوره‌های بهار، تابستان، پاییز و زمستان سال مورد رسیدگی.
- گردش حساب درآمدهای غیر عملیاتی به ترتیب برای دوره‌های مختلف سال مورد رسیدگی.
- گردش حساب مالیات بر ارزش افزوده به ترتیب برای دوره‌های مختلف سال مورد رسیدگی.
- تصویر اولین و آخرین فاکتور رسمی فروش به ترتیب برای دوره‌های مختلف سال مورد رسیدگی. (البته برای شرکتهای بازرگانی و تولیدی)
- تصویر صورت وضعیت‌های ارسالی (شرکت پیمانکاری)
- تصویر فاکتورهای خرید منجر به ایجاد اعتبار مالیاتی از هر شرکت.
- تصویر کلیه اوراق سبز گمرکی و سایر مدارک مربوط به ایجاد اعتبار مالیاتی.
- تصویر اسناد و مدارک فروش دارای‌ها و جدول دارای‌ها ثابت متشکل از بهای تمام شده کالای فروش رفته و بهای فروش و ارزش دفتری.
- گردش حساب سود و زیان انباشته و همچنین گردش حساب تعدیلات حسابداری و انباشته.
- گردش موجودی مواد و کالاها.
- محاسبات قیمت تمام شده در خصوص کالاهای تولیدی و خدمات ارائه شده.
- تصویر اظهارنامه و گزارش حسابرسی مالی.
- تصویر صورت حساب‌های بانکی به‌همراه صورت مغایرت آنها برای سال مورد رسیدگی.
- و در نهایت تکمیل فرم‌های مربوطه.
چه کسانی یا چه خدماتی از پرداخت ارزش افزوده مالیات معاف هستند؟
- تخفیفات داده شده به خریدار کالا یا خدمات.
- مالیاتی که قبلاً توسط مودی پرداخت شده باشد.
- هر نوع مالیات غیر مستقیم و هر نوع عوارضی که هنگام عرضه کالا یا خدمات پرداخت شده باشد.
- اموال غیر منقول اشخاص حقیقی یا حقوقی.
- کالاهای اساسی مثل قند، شکر، برنج و گندم، لبینات، سویا و..
- کلیه تجهیزاتی که در فرودگاه‌ها برای عملیات ناوبری به کار برده می‌شوند.
- صندوق قرض الحسنه مجاز و موسسات اعتباری و تعاونی
- محصولات کشاورزی که فرآوری نشده باشند.
- خوراک دام و طیور و همچنین دام و طیور زنده و آبزیان و فعالیت‌های زنبور داری
- فعالیت‌های مرتبط با انواع کود و سم و نهال و بذر
- خدمات حمل و نقل عمومی دورن و برون شهری
- فعالیت‌های مربوط به چاپ و نشر و کاغذ
- خدمات مشمول مالیات بردرآمد حقوق که مورد توجه موضوع قانون مالیات‌های مستقیم.
- خدمات درمانی اعم از انسانی و حیوانی و گل و گیاه.
- کلیه خدمات پژوهشی و آموزشی طبق تایید وزارت علوم و وزارت بهداشت و وزارت کار.
- کلیه خدمات توانبخشی و حمایتی بیماران و نیازمندان.
- خدمات مربوط به دارو و تجهیزات پزشکی.
- کالاهای همراه مسافر که برای استفاده شخصی و منطبق با قانون صادرات و واردات باشد.
- و در آخر اقلام برای مصارف نظامی و انتظامی که به تایید وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح.
نحوه پر کردن اظهارنامه مالیاتی:
همانطور که قبلاً هم بیان شد، اظهارنامه مالیاتی یک کارنامه مالیاتی است که بعد از پایان هرسال توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی تنظیم و به سازمان امور مالیاتی داده می‌شود. که در آن شخص مودی باید فرم‌های امور مالیاتی که شامل ۲۶ جدول متفاوت نظیر، پرداخت‌های مربوط به اظهارنامه، اطلاعات مجوزهای تاسیس و بهره‌برداری، فهرست دفاتر رسمی و اسامی اعضای هیئت مدیره، فعالیت‌های حاصل از توافقنامه‌های مالیاتی، ترازنامه‌ها و صورت حساب‌های سود و زیان، انواع محصولات اصلی به ترتیب فروش، معافیت‌ها و بخشودگی‌های مالیاتی و….. را پرکرده و تحویل مرجع مربوطه دهد.
سامانه مالیات برارزش افزوده چیست؟
همانطور که در ابتدا هم اشاره شد، مطابق قانون مالیات، مالیات بر ارزش افزوده، باید به صورت فصلی پرداخت شود. بنابراین، کسب و کارها و خدماتی که مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده هستند نهایتا تا ۴۵ روز پس از پایان هر فصل می‌توانند به سامانه مالیات بر ارزش افزوده (www.evat.ir) مراجعه کرده و نسبت به پرداخت مالیات اقدام کنند.
نکته: در صورتی که پرداخت مالیات بر ارزش افزوده در مدت زمان قانونی مذکور پرداخت نشود. جریمه دیرکرد در پرداخت، به مبلغ مورد نظر اضافه می‌شود.
نحوه دریافت گواهی ارزش افزوده:
مودیان مالیاتی که مایل به دریافت گواهی ارزش افزوده هستند می‌توانند با مراجعه به سایت www.evat.ir در منوی گواهینامه، مشخصات و تقاضای خود را در سامانه عملیات الکترونیک مالیات بر ارزش افزوده ثبت نمایند. اما مدارک مورد نیاز برای ثبت، گواهی ارزش افزوده عبارت است از:
مدارک مورد نیاز برای ثبت‌نام اولیه:
- تصویر مدارک شناسایی کلیه‌ی اعضای شرکت.
- کد اقتصادی
- آگهی تاسیس شرکت و آگهی تغییرات شرکت (در صورت موجود بودن.)
- گواهی فعالیت یا نام شرکت در سامانه رتبه بندی.
- نشانی و کدپستی پیمانکار.
- کدپستی دفتر و محل فعالیت.
- وکالتنامه.
مدارک مورد نیاز برای ثبت نهایی ارزش افزوده:
- کداقتصادی
- مدارک کلیه اعضا.
- آگهی آخرین تغییرات شرکت.
- نام بانک شرکت.
- نام شعبه بانک و کد شعبه.
- شماره حساب و تلفن و آدرس هیئت رئیسه.
اگر ثبت گواهی ارزش افزوده صورت نگیرد چه اتفاقی میفتد؟
در صورتی که یک شرکت، خدماتی درسال ۹۰ ارائه داده است و مشمول ارزش افزوده باشد. اما به علت عدم اطلاعات مدیران، ثبت‌نام ارزش افزوده انجام نداده باشد و گواهی دریافت نکرده و فاکتور معمولی بدون ارزش افزوده ارائه نموده، و کارفرما تمامی فاکتورها را بدون ارزش افزوده اعلام و ارسال نموده است. برای جلوگیری از جرایم بیشتر راه‌حل قانونی این است که، به اداره ارزش افزوده مراجعه کند. تا گواهینامه از تاریخ مشمولیت صادر شود. سپس بعد از این عملیات، نسبت به پرداخت ارزش افزوده همه فاکتورهای گذشته اقدام کند.
آیا مبلغ اضافه مالیات بر ارزش افزوده را می‌توان پس گرفت؟
طبق ماده ۱۷ قانون مالیات بر ارزش افزوده، در صورتی که مودی (شخص پرداخت کننده مالیات)، مالیات بر ارزش افزوده‌ای بیشتر از مبلغ اصلی در هر دوره را پرداخت کرده باشد، وی یا وکیل مدافع او، این حق را دارند که نسبت به دریافت مابه‌التفاوت اقدام کنند.
که برای این‌کار آنها می‌توانند به دو صورت عمل کنند: یکی اینکه یا مبلغ اضافه پرداخت شده جهت مالیات‌های دوره‌های بعدی لحاظ شود. یا اینکه درخواست استرداد وجه آن را داشته باشند.
البته اگر فعالیت کسب و کار شما، جز موارد معاف از مالیات باشند، مالیات فعالیت‌هایی که مشمول مالیات نیستند، لحاظ نشده و تنها فعالیت‌هایی که مشمول مالیات هستند، مشمول دریافت مالیات بر ارزش افزوده خواهند بود.
برای تنظیم اظهارنامه ارزش افزوده می‌توان از چه کسانی مشاوره گرفت؟
- برای تنظیم یا درخواست اظهارنامه ارزش افزوده، گرفتن مشاوره از افرادی که ویژگی‌های زیر را داشته؛ می‌تواند برای مودی مثمرثمر باشد.
- یک مشاوره مالیات بر ارزش افزوده، باید از آخرین تغییرات و بروزرسانی‌های قوانین مربوط به مالیات آگاهی داشته باشد.
- یک مشاوره مالیاتی، باید به قانون، بخشنامه‌ها، دستورالعمل‌های مربوط به انواع پرداخت مالیات، تسلط کامل داشته باشد.
- سوابق و رزومه کاری عالی و همچنین تجربه انجام پروژه‌های کاری در شرکتهای مختلف را داشته باشد.
- یک مشاوره مالیاتی، باید با فرایندها و مراحل مختلف اداری و قانونی مربوط به قوانین مالیات بر ارزش افزوده مثل، زمان تسلیم اظهارنامه و همچنین نحوه تنظیم آن، آشنا باشد.
- بهتر است فردی را که به عنوان مشاوره مالیاتی خود انتخاب می‌کنید تا حدی با مقررات و قوانین حاکم بر فضای کسب و کار شما، یا مشابه آن آشنایی داشته باشد.
به قلم محمدرضا شهنانی، مشاور مالی و اقتصادی
