مالیات بر ارث

منظور از مالیات بر ارث چیست و به چه اموالی تعلق می‌گیرد؟

ارث به کلیه اموال، بدهی‌ها و وظایف شخص بعد از فوت متوفی گفته می‌شود که به شخص دیگر منتقل می‌گردد. حال اگر پس از درگذشت شخصی مالی از اموال او به وراث برسد مشمول پرداخت مالیات بر ارث می‌شود. مالیات بر ارث، یک نوع مالیات مستقیم است که به عنوان مالیات بر دارایی شناخته شده است.

تفاوت‌های قانون مالیات بر ارث:

در قانون قدیم (متوفیان قبل از ۱/۱/۹۵)، وراث (به صورت جمعی یا انفرادی) یا وکیل یا نماینده قانونی یا قیم وراث، ابتدا به اداره امور مالیاتی صلاحیت‌دار مراجعه و پس از تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث، گواهی تسلیم اظهارنامه (ماده ۳۱ ق.م.م) را دریافت کرده، و با مراجعه به شورای حل اختلاف جهت اخذ گواهی انحصار وراثت اقدام می‌کردند. ولی در قانون جدید، بدون مراجعه به اداره امور مالیاتی می‌توانند گواهی حصر وراث را از شورای حل اختلاف اخذ نمایند.

در قانون قدیم کلیه اموال متوفی،از طرف وراث در اظهارنامه مالیات بر ارث ، اظهار و پس از محاسبه مالیات، گواهی واریز مالیات بر ارث همه اموال بصورت یکجا صادر می‌گردید. ولی در قانون جدید، وراث می‌توانند ماترک متوفی را به‌صورت موردی به تاریخ نقل و انتقال، اعلام و پس از پرداخت مالیات،گواهی واریز مالیات بر ارث را بگیرند.

وراث در قانون قدیم می‌بایست حداکثر تا شش ماه بعد از فوت متوفی، اظهارنامه مالیاتی خود را به اداره امور مالیاتی ذیربط ارائه می‌کردند در غیر اینصورت مشمول پرداخت جریمه می‌شدند ولی در قانون جدید جریمه‌ایی صورت نمی‌گیرد.

برای تشکیل پرونده مالیات بر ارث به چه مدارک نیاز است؟

• فرم‌های مربوط به مالیات بر ارث که در ابتدا باید تکمیل شوند.
• گواهی انحصار وارثت، گواهی فوت و گواهی پزشکی.
• مشخصات شخصی متوفی و وراث مثل شناسنامه، کارت ملی.
• وکالتنامه یا قیم نامه و کارت ملی درخواست کننده برای متقاضیانی که جزء وراث محسوب نمی‌شوند.
• مدارک مربوط به محل سکونت متوفی.
• مدارک مربوط به اموال منقول و غیر منقول.(برای ملک به سند و پایان کار و عوارض و برای وسایل نقلیه به سند و فاکتور کارخانه نیاز است.)

فرم‌های مربوطه به مالیات بر ارث عبارت‌اند از:

• فرم‌های مربوط به سپرده‌های بانکی، اوراق مشارکت، و سایر اوراق بهادار.
• فرم مربوط به سهام و سهم الشرکه متوفی و حق تقدم آن‌ها.
• فرم مربوط به حق امتیاز و سایر اموال و حقوق مالی.
• فرم‌های مربوط به انواع وسایل نقلیه، موتوری، زمینی، دریایی و هوایی.
• فرم‌های مربوط به املاک و حق واگذاری محل.
• فرم مربوط به اموال و دارایی‌های متعلق به متوفی ایرانی که در خارج از کشور زندگی می‌کنند.

نکته: بانک‌ها، شرکت‌ها و موسسات و سایر اشخاصی که اموالی از متوفی نزد خود دارند موظف‌اند تا ظرف یک ماه بعد از اطلاع یافتن از تاریخ فوت متوفی، صورت اموال او را از قبیل وجوه نقد، جواهر، سفته و.. را تنظیم کرده و به اداره امور مالیاتی محل تسلیم نماید. همچنین موظف‌اند در صورت مراجعه اداره امور مالیاتی، به آن‌ها، دفاتر و اسناد لازم و مربوطه را در اختیار سازمان امور مالیاتی بگذارند.

 

 

طبقه بندی وراث چگونه است؟

ورثه‌های متوفی به سه دسته طبقه اول و دوم و سوم دسته بندی می‌شوند:

• وراث طبقه اول: پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد
• وراث طبقه دوم: اجداد، برادر، خواهر و اولاد آن‌ها.
• وراث طبقه سوم: عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آن‌ها.

نکته: وراث طبقه بعد زمانی می‌توانند از اموال ماترک چیزی را به ارث ببرند که از وراثین طبقه قبل کسی نباشد.

نرخ محاسبه مالیات بر ارث چگونه تعیین می‌شود؟

در گذشته مالیات بر ارث متوفیان (۱/۱/۹۵) مطابق میزان اموال ماترکه و تعداد وراث متفاوت بود. به این صورت که ماترک (آنچه که از متوفی بر جای می‌ماند.) ارزش‌گذاری شده و پس از کسر هزینه‌ها و دیون، سهم هر ورثه مشخص می‌شد و پس از اعمال معافیت‌های مالیاتی، مطابق با جدول مالیات‌های مستقیم میزان مالیات بر ارث هر یک از ورثه‌ها تعیین می‌گردید. که پس از پرداخت مالیات از سوی ورثه و صدور گواهی واریز مالیات بر ارث، امکان انتقال اموال ماترک فراهم می‌شد.

اما در قانون جدید مالیات بر ارث برای متوفیان بعد از (۱/۱/۹۵) به این صورت است که اموال متوفی ابتدا گروه بندی شده و سپس براساس گروه‌ها، نرخ‌های مالیات متفاوت تعیین می‌شود. که این نرخ‌ها براساس طبقه بندی وارث عبارت است از:

وراث طبقه اول: برای سپرده‌های بانکی (۳%)، سهام بورسی (۷۵/۰%)، سهام غیر بورسی و سهم الشرکه (%۶)، سایر اموال و حق امتیاز و سپرده‌های غیر مجاز (۱۰%) املاک (۵/۷%)، حق واگذاری و سرقفلی (%۳)، وسایل نقلیه (۲%)

وراث طبقه دوم: برای سپرده‌های بانکی (۶%)، سهام بورسی (۵/۱%)، سهام غیر بورسی و سهم الشرکه (%۱۲)، سایر اموال و حق امتیاز و سپرده‌های غیر مجاز (۲۰%) املاک (۱۵%)، حق واگذاری و سرقفلی (%۶)، وسایل نقلیه (۴%)

وراث طبقه سوم: برای سپرده‌های بانکی (۱۲%)، سهام بورسی (۳%)، سهام غیر بورسی و سهم الشرکه (%۲۴)، سایر اموال و حق امتیاز و سپرده‌های غیر مجاز (۴۰%)، املاک (۳۰%)، حق واگذاری و سرقفلی (%۱۲)، وسایل نقلیه (۸%)

اگر در ثبت اموال متوفی اختلاف ارزشی وجود داشته باشد:

گاهی اوقات وارث عمداً یا سهواً در ثبت ارزش واقعی اموال در اظهارنامه مالیاتی کوتاهی می‌کنند. بنابراین، اگر ارزش اموال اظهارشده در اظهارنامه مالیاتی با ارزش تعیین شده همان اموال توسط امور مالیاتی اختلاف ۱۵% درصدی داشته باشد و یا اگر از تسلیم اظهارنامه خودداری و یا اینکه در اظهارنامه مالیاتی بخشی از اموال متوفی ذکر نشود.

اداره امور مالیاتی برای وارث اقدام به ارسال اخطار کتبی مبنی بر رسیدگی و ثبت واقعی اموال می‌نماید. حال اگر بعد یک ماه از تاریخ ابلاغ به ورثه، آنان هیچ‌گونه کاری انجام ندهند. اداره امور مالیاتی شخصاً برای تعیین ارزش واقعی اموال و تشخیص و مطالبه مالیات اقدام می‌کند.

گواهی انحصار وارثت چیست؟

زمانی که وراث یا نماینده قانونی یا وکیل وراث به شورای حل اختلاف مراجعه می‌کنند. شورای حل اختلاف یک گواهی به نام گواهی انحصار وراثت که جزء مدارک مورد نیاز برای مالیات بر ارث است. برای آنها صادر می‌نماید. در این گواهی، تعداد وراث، مقدار سهم الارث هر یک از آن‌ها و وصیت‌نامه رسمی متوفی هم قید می‌گردد.

تقسیم بندی اموال در بین وراث مطابق قانون مدنی چگونه تعیین می‌شود؟

طبق ماده ۹۰۷ قانون مدنی، اگر هیچ یک از والدین متوفی در قید حیات نباشند. و وی فقط دارای فرزند و زوج یا زوجه باشد ابتدا سهم زوج (یک چهارم) یا سهم زوجه (یک هشتم) کنار گذاشته می‌شود سپس بین فرزندان پسر و دختر به نسبت دو به یک اموال باقی مانده تقسیم می‌شود.

اگر پدر و مادر در قید حیات باشند و متوفی فقط یک فرزند دختر داشته باشد. طبق ماده ۹۰۸ قانون مدنی سهم دختر نصف اموال و سهم پدر و مادر هر کدام یک ششم از اموال است. و هر میزان که از اموال ماترک باقی بماند نسبت به سهم وارثان، میان آن‌ها تقسیم می‌شود.

و اگر چند دختر به‌همراه پدر و مادر متوفی باشند دراینصورت سهم دختران طبق ماده ۹۰۹ قانون مدنی دوسوم اموال است که این دوسوم به‌طور مساوی میان آن‌ها تقسیم می‌گردد.

تقسیم اموال در بین نوادگان متوفی براساس نسل او صورت می‌گیرد. به این صورت که اگر نوه متوفی فرزند پسر او باشد سهم پسر را می‌برد. و اگر نوه متوفی فرزند دختر او باشد سهم دختر را به ارث می‌برد. البته تا زمانی که متوفی فرزندی داشته باشد نوه‌های او از اموال ماترک ارثی نمی‌برند.

نکته: گاهی پیش می‌یاید که مجموع سهم وارث از میزان اموالی که متوفی به جا می‌گذارد؛ بیشتر می‌شود. که در این مورد برای جبران کمبود به وجود آمده، در صورتی‌که تقسیم ارث میان ورثه‌های طبقه اول باشد، مطابق ماده ۹۱۴ قانون مدنی از میزان سهم دختر یا دختران کاسته می‌شود و پس از تقسیم اموال، هر مقدار که اضافه مانده باشد میان وراث به نسبت سهم آنان تقسیم می‌گردد.

 

چه اموالی از مالیات بر ارث معاف می‌باشند؟

• وجوه بازنشستگی و وظیفه و پس انداز خدمت و مزایای پایان خدمت.
• مطالبات مربوط به خسارت اخراج و بازخرید خدمت و مرخصی استحقاقی
• وجوه پرداختی توسط موسسات بیمه یا بیمه کارگزار و یا کارفرما مثل بیمه عمر.
• اموالی که به سازمان‌ها یا موسسه‌های ماده ۲ قانون مالیات‌های مستقیم نذر یا حبس شده باشند.
• هشتاد درصد اوراق مشارکت و سپرده‌های متوفی نزد بانک‌های ملی ایران و شعب آنها در خارج از کشور.
• پنجاه درصد از ارزش سهام متوفی در شرکت‌هایی که سهام آنها طبق قانون در بورس پذیرفته شده باشند.
• چهل درصد ارزش سهام الشرکه متوفی در سایر شرکت‌ها معاف از پرداخت مالیات بر ارث هستند.
• چهل درصد ارزش خالص دارایی متوفی در واحدهای تولیدی و صنعتی، معدنی و کشاورزی.
• وراث طبقه اول و طبقه دوم نسبت به اموال شهدای انقلاب اسلامی، همانند موارد بالا معاف از پرداخت مالیات بر ارث‌اند.

وراث برای پرداخت مالیات بر ارث باید به کجا مراجعه نمایند؟

سازمان امور مالیاتی صلاحیت‌دار در مورد ارث و میراث متوفی، اداره‌ امور مالیاتی است که در آخرین اقامتگاه متوفی قبل از فوت او وجود داشته؛ می‌باشد. البته اگر متوفی در ایران نباشد، وارثین برای انجام کارهای مالیاتی خود، باید به اداره امور مالیاتی تهران مراجعه کنند.

گرفتن مشاوره از وکیل مالیات بر ارث:

بدیهی است که گرفتن مشاوره از وکیل متخصص، برای تقسیم‌بندی ارث و میراث و نحوه محاسبه مالیات بر ارث جهت جلوگیری از تضییع هر نوع حق و حقوقی از وراثین، بهترین اقدامی است که از سوی آنان می‌تواند صورت بگیرد. چرا که هر گونه اشتباهی در اعداد و ارقام تنظیم اظهارنامه مالیاتی ممکن است میزان قابل توجهی از مالیات بر ارث پرداختی مودیان را کم یا زیاد نماید.

 

به قلم محمدرضا شهنانی، مشاور مالی و اقتصادی