ماگفتیم که مالیات یک نوع هزینه اجتماعی است که آحاد یک جامعه برای استفاده از امکانات و منابع آن کشور، باید مبلغی را به خزانه دولت واریز کنند. که به این مبلغ واریزی مالیات می‌گویند. حال مالیات خود به دو نوع مستقیم و غیر مستقیم دسته‌بندی می‌شود که مالیات بر ارزش افزوده را به عنوان مالیات غیر مستقیم شناخته شده است. در این نوع پرداخت مالیات بر ارزش افزوده، مودی که مصرف کننده نهایی است باید مالیات را پرداخت نماید.
چیستی مالیات بر ارزش افزوده:
همان‌طور که می‌دانید زمانی که یک کالا ساخته می‌شود باید فرایند تولید خود را از مرحله خام بودن ماده تا تولید شدن یک محصول نهایی طی کند. بنابراین، متناسب به ارزشی که در طی این فرایند به کالا افزوده می‌شود هزینه‌ای تعلق می‌گیرد که ما آن را به اسم مالیات بر ارزش افزوده می‌شناسیم. برای مثال، مواد خامی که برای یک شرکت تولیدی کفش وجود دارد. چرم رویه، کفی کفش، میخ کفاشی، چسب کفاشی، نخ کفاشی است که هر یک از این مواد بهای دارد که درنهایت روی تولید یک جفت کفش اعمال می‌شود. (خرید-فروش=ارزش افزوده)
چه کالاهایی مشمول ارزش افزوده می‌شوند؟
تمام کالاها و خدماتی به جزء موارد اسثتنا (برنج، روغن، شیر، پنیر، سویا، انواع دارو، لوازم مصرفی درمانی و خدمات درمانی، محصولات کشاورزی فرآوری نشده، دام و طیور زنده، زنبور عسل و..) که در ایران بفروش می‌رسند مشمول مالیات برارزش افزوده می‌شوند.
مهلت ارسال اظهارنامه ارزش افزوده چگونه است؟
مودیان که مشمول پرداخت مالیات برارزش افزوده هستند باید اظهارنامه ارزش افزوده خود را بعد از تنظیم آن، ظرف ۱۵ روز از پایان هر دوره مالیاتی سه ماهه (مثلا تا روز ۱۵ تیرماه، برای دوره مالیاتی فصل بهار)، نسبت به تسلیم اظهارنامه اقدام نماید.
مودیان برای تنظیم و تسلیم اظهارنامه ارزش افزوده باید چه فرآیندی را دنبال بگیرند؟
مرحله اول: درج اطلاعات عملیات خرید و فروش در نسخه پیش‌نویس اظهارنامه، که یا از طریق پست برای مودی ارسال می‌شود یا اینکه درج اطلاعات از طریق سامانه www.vat.ir صورت می‌گیرد.
مرحله دوم: ثبت اطلاعات اظهارنامه از طریق بخش تسلیم اظهارنامه در سامانه اینترنتی عملیات الکترونیکی نظام مالیات ارزش افزوده به نشانی www.evat. Ir و نهایی کردن اظهارنامه مالیاتی.
مرحله سوم: مودی در این مرحله اظهارنامه ارزش افزوده‌ایی را که مرحله دوم ثبت شده را چاپ کرده و تمام صفحات آن را مهر و امضاء معتبر می‌زند.
مرحله چهارم: تسلیم حضوری یا ارسال پستی (ارسال از طریق پست سفارشی دوقبضه ) اظهارنامه است. البته ذکر این نکته خالی از لطف نیست که مودیان اظهارنامه مالیات برارزش افزوده خود را باید برای اداره کل امور مالیاتی استان محل اقامت ارسال کنند.
آیا امکان اصلاحیه کردن اظهارنامه ارزش افزوده وجود دارد؟
مودیان بدانند که تنظیم اظهارنامه ارزش افزوده قبل از تسلیم آن به اداره امور مالیاتی باید با دقت و توجه کامل صورت بگیرد. بنابراین ضروری است اشخاص حقیقی و حقوقی، برای برخورداری از تسهیلات و جلوگیری از تعلق جرایم قانونی، حداکثر دقت خود را در درج اطلاعاتی نظیر مشخصات کامل مودی، و اداره امور مالیاتی ذیربط و درج صحیح و کامل اطلاعات خرید و فروش و مالیات و عوارض قابل پرداخت به‌کار ببرند.
مالیات بر ارزش افزوده و عوارض مربوط آن را به چه حساب‌هایی باید پرداخت کنیم؟
شماره حساب وایز مالیات بر ارزش افزوده و عوارض مربوطه با توجه به محل فعالیت مودی و در نتیجه اداره کل امور مالیاتی ذیربط، که پرونده مودیان در آن اداره کل نگهداری، رسیدگی و پرداخت می‌گردد؛ تعین می‌شود. البته مودیان می‌توانند برای آگاهی از شماره حساب‌های بانک ملی ایران، به سامانه اینترنتی عملیات الکترونیکی مالیات بر ارزش افزوده مراجعه کنند.
تکلیف مودیانی که در مرحله اول مشمول بوده‌اند و شرایط مرحله دوم ثبت‌نام را دارا می‌باشند؛ چیست؟
مودیانی که مشمول مرحله اول ثبت‌نام از تاریخ۱/۷/۱۳۸۷ موظف به ثبت‌نام و اجرای نظام مالیات بر ارزش افزوده می‌باشند. این دسته از مودیان مشمول مرحله اول حتی در صورت دارا بودن شرایط مرحله دوم ثبت‌نام ، باید در مرحله اول نام‌نویسی نمایند. برای همین این مودیان مشمول مرحله اول ثبت‌نام از تاریخ ۱/۷/۸۷ می‌باشند. (سامانه عملیات الکترونیکی مالیات بر ارزش افزوده).
نحوه تکمیل یا راهنمای فرم اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده:
در کادر اول این فرم، مودی باید اداره کل مربوط به پرونده مالیات بر ارزش افزوده خود را درج نماید. به طور مثال: اگر محل فعالیت مودی در محدوده استان تهران باشد گزینه “اداره کل امور مالیاتی مودیان بزرگ” انتخاب شود.
اما اگر مودی در سایر مناطق تهران (شمال، جنوب، شرق و یا غرب) باشد باید گزینه “اداره کل مالیات بر ارزش افزوده شهر تهران” انتخاب کند. و برای سایر حومه‌های اطراف تهران گزینه “اداره کل مالیات بر ارزش افزوده استان تهران” انتخاب می‌گردد.و در آخر برای مودیان سایر استان‌های کشور “اداره کل امور مالیاتی استان” انتخاب شده و در ادامه آن نام استان مربوطه وارد می‌شود.
کادر دوم فرم اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده مربوط به دوره مالیاتی است:
در ردیف اول کادر دوم اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده باید سال عملکرد مالیاتی، طول دوره مالیاتی، و شماره دوره مالیاتی مربوطه درج شود. و در ردیف دوم کادر دوم این فرم، مدت دوره مالیاتی که مشتمل بر تاریخ‌های ابتدا و انتها دوره مالیاتی است تکمیل گردد.
قسمت سوم فرم اظهارنامه (مشخصات مودی):
در ردیف اول شماره اقتصادی مودی که ۱۲ رقمی است و در گواهینامه ثبت‌نام مودی صادره توسط سازمان امور مالیاتی کشور اعلام شده درج می‌گردد.
ردیف دوم مربوط به وارد کردن شماره فرعی مالیات بر ارزش افزوده است. که مودیانی که این شماره فرعی را ندارند می بایست در این قسمت شماره “۰۰” درج کنند.
قسمت سوم مربوط به وارد کردن شماره شعبه یا نمایندگی است. در صورتی که بنگاه اقتصادی دارای واحدهای فرعی باشند این شماره در گواهینامه ثبت‌نام مودی ثبت می‌شود.
ردیف چهارم از این قسمت از اطلاعات مودی، مربوط به انتخاب نوع شخصیت مودی است. اینکه مودی حقیقی یا حقوقی است باید در این بخش از فرم اظهارنامه تکمیل گردد. که بر حسب نوع انتخاب، باید سایر اطلاعات مثل نام و نام خانوادگی، شماره ملی مالک (برای اشخاص حقیقی) و… نوشته شود.
در بخش بعدی اظهارنامه، نشانی محل فعالیت مودی که شامل استان، شهرستان، شهر و اینکه محل فعالیت مودی در داخل یا خارج از حریم شهر قرار دارد در این قسمت درج می‌شود. همچنین، کدپستی و شماره تلفن و دورنگار مودی در همین قسمت باید وارد گردد.
نکته: در صورتی که مودی محل ثابتی برای فعالیت اقتصادی خود نداشته باشد. اطلاعات نشانی و شماره تلفن محل سکونت او، به عنوان محل فعالیت‌اش ثبت می‌گردد.
بخش‌های بعدی فرم اظهارنامه مالیاتی بر ارزش افزوده، مربوط به محاسبه مانده مالیات و عوارض آن و تصمیم‌گیری که برای اضافه مالیات گرفته می‌شود و تایید صحت اطلاعات مندرج در اظهارنامه و در آخر تسلیم آن به اداره امور مالیاتی است.
اعتراض به مالیات بر ارزش افزوده:
در مواردی که شخص مودی بعد از برگ تشخیص مالیات و ابلاغیه آن، نسبت به مالیات تعیین شده اعتراضی داشته باشد می‌تواند شکایت‌نامه خود را ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ برگه مالیاتی شخصاً یا توسط وکیل مالیاتی، تسلیم اداره امور مالیاتی نماید.
چه اشخاصی مشمول پرداخت مالیات نمی‌شوند؟
براساس ماده ۲ قانون مالیات، اشخاصی از قبیل وزاتخانه‌ها و موسسات دولتی، دستگاه‌هایی که بودجه آنها به وسیله دولت تعیین می‌شود، شهرداری‌ها، بنیادها و نهادهای انقلاب اسلامی دارای مجوز معافیت از طرف نهاد رهبری و.. معاف از پرداخت مالیات می‌باشند. اما در ادامه افرادی که باید مالیات را پرداخت کنند عبارت‌اند از:
- کلیه مالکین اعم از اشخاص حقوقی یا حقیقی نسبت به املاک یا اموال خود.
- هر شخص حقیقی ایرانی که در ایران زندگی می‌کند و کلیه درآمدهای آن از ایران یا خارج از ایران می‌باشد.
- هر شخص حقیقی که در خارج از ایران زندگی می‌کند اما منبع درآمدش از طریق کشور ایران باشد.
- هر شخص حقوقی ایرانی، که کلیه درآمدش از طریق ایران و خارج از ایران تحصیل می‌گردد.
هر فرد غیر ایرانی (اعم از حقوقی یا حقیقی) نسبت به درآمدهایی که از ایران حاصل می‌شود و همچنین نسبت به درآمدهایی که بابت واگذاری امتیازات یا سایر حقوق خود و یا دادن تعلیمات و کمک‌های فنی و یا واگذاری فیلم‌های سینمایی و از طریق ایران تحصیل می‌گردد. مشمول پرداخت مالیات می‌باشند.
اگر ارسال اظهارنامه ارزش افزوده مصادف با تعطیلی باشد؟
یکی از سوالات پرتکراری که مودیان در مورد مهلت ارسال اظهارنامه می‌پرسند در مورد روبرو شدن زمان ارسال اظهارنامه با روزهای تعطیلی است. بنابر قوانین مالیاتی، هرگاه آخرین روز مهلت یا موعد مقرر برای تسلیم یا ارسال اظهارنامه مصادف با تعطیلی یا تعطیلات رسمی یا عمومی گردد. مودی می‌تواند در اولین روز بعد از تعطیلات مزبور نسبت به تسلیم یا ارسال اظهارنامه یا سایر اوراق لازمه اقدام نماید.
در خصوص مشکلات مالیاتی وکیل خود را بر چه اساسی انتخاب کنیم؟
امور حقوقی مربوط به مالیات و مشکلاتی که ممکن است برای ارسال اظهارنامه ارزش افزوده به وجود بیاید را باید به دست کسانی سپرده شود که در این حوزه متخصص و باتجربه باشند. بنابراین، انتخاب ما برای یک وکیل مالیاتی باید آگاهانه صورت گیرد. منظور از انتخاب آگاهانه دیدن رزومه و درصد موفقیت و میزان سابقه و تجربه وکیل در خصوص مباحث و مشکلات مالیاتی است.
به قلم محمدرضا شهنانی، مشاور مالی و اقتصادی
