به چه چیزی اظهارنامه مالیاتی گفته می‌شود؟
اظهارنامه مالیاتی فرمی است که به منظور اظهار درآمدها، هزینه‌ها، دارایی‌ها، بدهی‌ها، سرمایه، معافیت‌ها، درآمد اشخاص مشمول مالیات، و اطلاعات هویتی و مکانی مودی و …. تنظیم می‌شود؛ اظهارنامه مالیاتی می‌گویند. که مطابق این تعریف اظهارنامه مالیاتی می‌تواند به دو دسته مستقیم (مالیات بردرآمد املاک، درآمد مشاغل، درآمد حقوق) و غیر مستقیم (مالیات بر حقوق گمرکی، سود بازرگانی،مالیات بر فرآورده‌های نفتی و مالیات بر ارزش افزوده) دسته بندی کرد.
منظور از اظهارنامه عملکرد چیست؟
اشخاص حقوقی یا حقیقی بعد از آنکه کلیه مبالغ و سود و زیان خود را در معاملات و رویدادهای مالی حساب کردند مطابق این حساب‌ها اظهارنامه عملکردی را تنظیم کرده و براساس آن مقدار معینی را به عنوان مالیات به اداره امور مالیاتی می‌پردازد. در واقع منظور از عملکرد همان نتیجه فعالیت‌های تجاری یک دوره مالی است.
شیوه محاسبه مالیات بعد از تنظیم اظهارنامه مالیاتی چگونه است؟
روش محاسبه مالیات به دو صورت علی الراس و خوداظهاری می‌باشد. اکثر کشورها به دنبال آن‌اند که به جای استفاده از پرداخت مالیات به شیوه علی الراس (ممیزان یا ماموران اداره مالیات به تعیین میزان مالیات می‌پردازند.) از روش خوداظهاری استفاده نمایند. خود اظهاری به این معناست که شخص حقیقی با حقوقی، شخصاً اعلام می‌کند که در سال مالیاتی خود به چه میزان سود داشته و به چه میزان باید مالیات پرداخت کند. که برای اقدام به پرداخت آن، باید اظهارنامه مالیاتی خود را جهت ارائه به واحد مالیاتی مربوطه تکمیل نماید.
آیا همه اشخاص حقوقی و حقیقی موظف به پرداخت مالیات میباشند؟
بنا بر ماده ۲ قانون مالیات های مستقیم همه افراد مکلف به پرداخت مالیات نیستند. برای مثال: وزاتخانه‌ها و موسسات دولتی و دستگاه‌هایی که بودجه آنها به وسیله دولت تامین می‌شود معاف از پرداخت مالیات میباشند و همچنین شهرداری و دهیاری‌ها در کنار بنیادها و نهادهای انقلاب اسلامی که دارای مجوز معافیت از طرف حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری هستند از پرداخت مالیات معاف‌اند. البته در این ماده دو تبصره برای این نهادها ذکر شده به این صورت که:
تبصره ۱: شرکت‌هایی که تمام یا قسمتی از سرمایه آنها متعلق به اشخاص و موسسه‌های مذکور در بندهای فوق باشد، سهم درآمد یا سود آنها مشمول حکم این ماده نخواهد بود. حکم این تبصره مانع استفاده شرکت‌های مزبور از معافیت‌های مقرر در این قانون، نیست.
تبصره ۲: درآمدهای حاصل از فعالیت‌های اقتصادی از قبیل فعالیت‌های صنعتی، معدنی، تجاری، خدماتی و سایر فعالیت‌های تولیدی برای اشخاص موضوع این ماده، که به نحوی غیر از طریق شرکت نیز تحصیل می‌شود، در هر مورد به طور جداگانه به نرخ مذکور در ماده (۱۰۵) این قانون مشمول مالیات خواهد بود.
قانون مالیات های مستقیم چه افرادی را مشمول پرداخت مالیات کرده است؟
- مطابق ماده ۱ قانون مالیات های مستقیم اشخاص حقوقی و حقیقی که جز بندهای این ماده باشد موظف‌اند که مالیات خود را پرداخت کنند.
- هر شخص حقوقی و حقیقی که در ایران مال و اموال و یا ملک دارد مکلف به پرداخت مالیات است.
- هر شخص حقیقی، که ایرانی است نسبت به کلیه درآمدهای که در ایران و خارج از ایران دریافت می‌کند باید مالیات بدهد.
- هر شخص حقیقی که ایرانی بوده اما در خارج از ایران زندگی می‌کند و منبع درآمدش از طریق ایران می‌باشد.
- هر شخص حقوقی ایرانی نسبت به کلیه درآمدهای که در ایران و خارج از ایران تحصیل می‌کند موظف به پرداخت مالیات است.
- افراد غیرایرانی (اعم از حقیقی یا حقوقی) که منبع درآمد آنها از طریق ایران می‌باشد و نسبت به درآمدهایی که بابت واگذاری و امتیازات و یا سایر حقوق خود از ایران تحصیل می‌کند ملزم به پرداخت مالیات به اداره امور مالیاتی است.
امروزه ارسال و تنظیم اظهارنامه مالیاتی به چه صورت می‌باشد؟
در سال‌های اخیر به‌منظور صرفه جویی در وقت و هزینه‌ها و همچنین تسریع در انجام امور مالیاتی، ارائه اظهارنامه مالیاتی بصورت الکترونیکی از هر مکان و در هر زمانی امکان پذیر است. برای تهیه و ارسال اظهارنامه الکترونیکی ابتدا مودی مالیاتی باید در نظام مالیاتی از طریق سامانه عملیات الکترونیکی بنشانی www.tax.gov.ir ثبت‌نام کرده و پس از تایید اطلاعات ارائه شده و تشکیل پرونده در اداره امور مالیاتی مربوطه و اخذ کد اقتصادی به‌عنوان مودی مالیاتی شناخته می‌شوند.
بعد از طی کردن مراحل قانونی ثبت‌نام از طرف سازمان امور مالیاتی، به مودیان نام کاربری و رمز عبور برای انجام عملیات مالیاتی داده می‌شود و آنها از این پس می‌توانند به صورت الکترونیکی اقدام به تنظیم و ارسال اظهارنامه و دیگر امور مالیاتی خود نمایند.
مزایای الکترونیکی شدن اظهارنامه مالیاتی:
- از بین بردن هزینه‌های اضافی که بابت فرایندهای کاغذی صرف می‌شد.
- امکان ارائه اظهارنامه مالیاتی در هر ساعت از شبانه روز.
- کم شدن رفت و آمدهای عموم مردم به اداره امور مالیاتی.
- رفع مشکلات بایگانی و ذخیره اسناد کاغذی مربوطه.
- افزایش دقت و توجه در ثبت اطلاعات مودیان.
ارائه اظهارنامه مالیاتی به صورت الکترونیکی از جمله مهم‌ترین خدماتی بود که سازمان امور مالیاتی انجام داد و نتایج مثبتی که سازمان امور مالیاتی از الکترونیکی شدن اظهارنامه‌ها گرفت باعث شد تا برخی از خدمات آنها مثل سامانه ثبت‌نام و تشکیل پرونده الکترونیکی مالیاتی، سامانه ارسال صورت معاملات فصلی، سامانه مالیات بردرآمد مشاغل خودرو و مالیات بر نقل و انتقال و… الکترونیکی و روی بستر اینترنت صورت بگیرد.
تسهیلات و امتیازات کسانی که ارسال و تنظیم اظهارنامه مالیاتی خود را بموقع انجام می‌دهند:
قانون‌گذار برای تشویق و ترغیب آن دست از مودیانی که با رعایت قوانین و ضوابط مالیاتی اقدام به پرداخت مالیات می‌کند تسهیلاتی از قبیل معافیت مالیاتی و دادن جایزه خوش حسابی در نظر گرفته است. برای مثال جایزه افراد خوش حساب مطابق ماده ۱۸۹ قانون مالیات‌های مستقیم حساب اشخاص حقوقی و همچنین اشخاص حقیقی چنانچه طی سه سال متوالی ترازنامه و حساب سود و زیان و دفاتر و مدارک آنان مورد قبول قرارگرفته باشد و مالیات هرسال را در سال تسلیم اظهارنامه بدون مراجعه به هیئت‌های حل اختلاف مالیاتی پرداخت کرده باشند معادل پنج درصد (۵%) اصل مالیات سه سال متوالی علاوه بر استفاده از مزایای مقرر در ماده ۱۹۰ قانون مالیات‌های مستقیم به عنوان جایزه خوش حسابی از محل وصولی‌های جاری پرداخت یا در حساب سنوات بعد آنان منظور خواهد شد.
اگر مالیات را پرداخت نکنیم چه اتفاقی می‌افتد؟
مالیات دینی است که هر شخص حقوقی یا حقیقی باید آن را پرداخت نماید. اما اگر مودی بعد از ابلاغ اجراییه بابت پرداخت مالیات هیچ‌گونه اقدامی انجام ندهد. به اندازه بدهی او که شامل اصل و جرائم متعلق پس از کسر پرداخت بدهی به اضافه ده درصد بدهی، از اموال منقول و نقدی مودی، توقیف می‌شود. حال اگر اموال منقول (اموالی که قابلیت جابه‌جایی را داشته باشند را اموال منقول می‌گویند.) شخص بدهکار، برای پرداخت مالیات معوقه کافی نباشد. مأموران مالیات، اقدام به ضبط اموال غیر منقول (زمین، باغ، ملک و املاک) او می‌نمایند.
البته مطابق ماده ۲۱۲ قانون مالیات‌های مستقیم، توقیف اموالی نظیر دو سوم درآمد حقوق بگیران، سه چهارم حقوق بازنشستگی و لباس و اشیاء و یا حوائج ضروری، و آذوقه و ابزار و آلات کشاورزی و صنعتی و همچنین محل سکونت به قدر متعارف، که جزء وسایل و نیازهای اولیه امرار و معاش میباشند؛ را غیر قانونی دانسته است.
اگر در تنظیم اظهارنامه مالیاتی اشتباهی رخ دهد؛ امکان ویرایش آن وجود دارد؟
تبصره ماده ۲۲۶ قانون مالیات های مستقیم به مودیان این اجازه را داده است که در صورت محاسبه اشتباه در طی یک مدت زمان معین اقدام به اصلاح اظهارنامه خود نمایند. که شرح تبصره عبارت است از:
” به مودیان مالیاتی اجازه داده می‌شود در صورتی که به نحوی از انحاء در اظهارنامه یا ترازنامه یا حساب سود و زیان تسلیمی از نظر محاسبه اشتباهی شده باشد، با ارائه مدارک لازم ظرف یک ماه از تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه نسبت به رفع اشتباه اقدام و اظهارنامه یا ترازنامه یا حساب سود و زیان اصلاحی را حسب مورد تسلیم نماید و در هر حال تاریخ تسلیم اظهارنامه مودی تاریخ تسلیم اظهارنامه اول می‌باشد.”
رسیدگی به اظهارنامه مالیاتی بعد از تنظیم و ارسال آن تا چه زمانی است؟
براساس ماده ۱۵۶ قانون مالیات های مستقیم، اداره امور مالیاتی ،موظف است اظهارنامه‌های دریافتی را حداکثر ظرف مدت یکسال از تاریخ انقضاء مهلت تسلیم اظهارنامه رسیدگی کرده و برگه تشخیص رسیدگی را حداکثر تا سه ماه بعد به مودی ابلاغ نماید.
برای تنظیم اظهارنامه مالیاتی به چه مدارکی نیاز داریم؟
- مدارک شرکت و اجاره نامه
- مدارک و مشخصات شناسایی افرادی که دارای حق امضا میباشند.
- صورت ترازنامه اشخاص حقوقی و حقیقی.
- تهیه صورت سود و زیان کلیه اشخاص مکلف به تنظیم اظهارنامه عملکرد.
- تهیه ملبغ درآمد و فروش داخلی و خارجی.
- گردش حساب مواد اولیه و کالای ساخته شده و همچنین کالای فروش رفته برای شرکت‌هایی که تولیدی هستند.
- صورت قراردادها و درآمدها پیمانکار و بهاء تمام شده پروژه برای شرکت‌های پیمانکاری.
- مانده حساب سود و زیان دوره قبل و گردش حساب تعدیلات سنواتی.
- شماره ثبت دفاتر قانونی و داشتن کد رهگیری برای اشخاص حقیقی و حقوقی.
- مبلغ مالیات‌های پرداخت شده و اطلاعات ملک اجاره‌ایی مورد استفاده مودی و همچنین اطلاعات حساب‌های سال‌های قبل.
- شماره کارت بازرگانی، نام کاربری، مجوز و رمز عبور و کدرهگیری پیش ثبت‌نام برای ارسال اینترنتی اظهارنامه.
گاهی اوقات این امکان وجود دارد که اشخاص حقوقی یا حقیقی در پرداخت یا عدم پرداخت مالیات و هزینه تنظیم اظهارنامه مالیاتی دچار مشکلات و اختلافات حقوقی و قضایی شوند که برای حل آن می‌توانند از مشاوران مالیاتی متخصص در این حوزه کمک بگیرند. زیرا ویژگی‌هایی که در یک مشاوره مالیاتی، نظیر تسلط کامل بر امور مالیاتی، آشنایی با تمامی بخشنامه‌ها و مصوبات، وقت شناس و همچنین تسلط بر فنون مذاکره سبب شده که آنان این توانایی را داشته باشند که مودیان را راهنمایی و مشاوره دهند.
به قلم محمدرضا شهنانی، مشاور مالی و اقتصادی
