نحوه تنظیم اظهارنامه مالیاتی برای بیشتر افراد حقیقی و حقوقی در زمینه‌های مختلف مبهم و دشوار بوده است. برای همین، افرادی که مشمول پرداخت مالیات هستند اگر برای تنظیم اظهارنامه از مشاوران و متخصصان در این حوزه کمک بگیرند می‌توانند از مشکلات سنگینی که ممکن است در آینده به علت عدم تنظیم و یا عدم پرداخت مالیات به وجود بیاید؛ جلوگیری کنند.
شخص حقیقی، در حقیقت همان فردی می‌باشد که با متولد شدن دارای حقوق می‌شود و این امتیاز با مرگ او از بین می‌رود. در حالی که منظور از اشخاص حقوقی، گروه‌ها، جمعیت‌ها، شرکت‌ها، سازمان‌ها و مؤسساتی است، که وجود طبیعی ندارند ولی دارای وجود فرضی و اعتباری هستند.
تعریف مالیات:
مالیات سهمی است که افراد ساکن در هر کشور مطابق قانون و قوانین مالیاتی، موظف می‌شوند که از درآمد، ثروت و یا هر نوع منفعیت مالی خود، بابت صرف هزینه‌ها و خرج‌های عمومی و شهری به کشور بپردازد.
اظهارنامه مالیاتی چیست؟
اظهارنامه مالیاتی (Tax returns)، یک کارنامه یا سندی یکساله (از فروردین‌ماه تا اسفندماه را یک سال کاری می‌نامند.) است که شخص حقوقی یا حقیقی پس از تنظیم و تهیه سند، آن را باید به سازمان دارایی یا امور مالیاتی تحویل بدهد.
اظهارنامه مالیاتی به چند دسته تقسیم می‌شوند؟
بنا به قانون مالیات بر ارزش افزوده، مالیات در ایران به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم تقسیم بندی می‌شود. که تعریف هر یک عبارت‌اند از:
مالیات مستقیم:
برای مالیات مستقیم توضیحات متفاوتی وجود دارد. اما در یک تعریف کلی، مالیات مستقیم، مالیاتی است که از درآمد شخص حقیقی یا شرکت‌ها مطابق دستورات قانون، مالیات به‌طور مستقیم و بدون واسطه از آن‌ها گرفته می‌شود. برای مثال مالیات بر درآمد املاک، مالیات بر درآمد مشاغل و کشاورزی، مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی، مالیات بردرآمد اتفاقی و غیره جزء مالیات‌های مستقیم محسوب می‌شوند.
اما منظور از مالیات بردرآمد اتفاقی چیست؟
زمانی که برای یک شخص حقوقی یا حقیقی، یک درآمد اتفاقی یا به اصطلاح یک دفعه‌ایی (بلاعوض) حاصل شود. مثل جوایز بانکی یا درآمد حاصل از معاملات محاباتی (یاری یا کمک و یا چیزی را تخصیص دادن)، مطابق قوانین امور مالیاتی، این درآمد مشمول پرداخت مالیات می‌شود.
مالیات غیر مستقیم:
مالیاتی است که به طور غیرمستقیم و بدون واسطه از شهروندان گرفته می‌شود. اما به دلیل اینکه محسوس و قابل لمس نیست. عموم مردم وجود آن را احساس نمی‌کنند. مثل مالیاتی که برای قیمت کالاها یا حقوق و عوارض گمرکی (حقوق و عوارض کمرگی در واقع مالیات هر کشور بر صادرات و واردات کالاهای مختلف است. که به اسم تعرفه‌های کمرگی هم شناخته می‌شوند.) در نظر می‌گیرند.
نحوه تنظیم اظهارنامه مالیاتی برای اشخاص حقوقی:
سازمان امور مالیاتی کشور، در جهت توسعه خدمات الکترونیکی و در راستای اجرای طرح جامع مالیاتی، و همچنین به منظور تشویق اشخاص حقوقی و با توجه تجربه‌های حاصل از پرداخت یا عدم پرداخت به موقع مالیات، تصمیم به طراحی پرداخت مالیات به صورت الکترونیکی نمود.
که در آن، اشخاص حقوقی برای تنظیم اظهارنامه مالیات خود باید چهار گام زیر را دنبال نمایند.
- گام اول: ورود به به سامانه و زدن دکمه شروع برای ثبت اظهارنامه مالیاتی خود.
- گام دوم: کنترل و اعتبار سنجی اطلاعات پیش ثبت‌نامی مودی از طریق سازمان امور مالیاتی
- گام سوم: اجرای فرایند ثبت‌نام توسط مودی (پرداخت کننده مالیات)
- گام چهارم: کنترل و اعتبار سنجی، اطلاعات ثبت‌نام و صدور و ارسال کارت اقتصادی جدید توسط سازمان امور مالیاتی.
نکته: نحوه تنظیم اظهارنامه مالیاتی و نوع پر کردن فیلدهای اظهارنامه مالیاتی خیلی حساس و پیچیده می‌باشند که یک اشتباه کوچک در پر کردن اظهارنامه مالیاتی اشخاصی حقوقی، ممکن است شخص حقوقی را به سمت صرف هزینه‌های گزاف سوق دهد.
مدارک مورد نیاز برای ثبت اظهارنامه مالیاتی:
برای ثبت اظهارنامه مالیاتی، مدارک شناسایی اشخاص به همراه مدارک شرکت و اجاره نامه الزامی می‌باشد.
چه کسانی ملزم به پرداخت مالیات می‌باشند؟
طبق ماده ۱ قانون مالیات‌های مستقیم، افرادی که ویژگی‌های زیر را داشته باشند باید مالیات خود را به سازمان امور مالیاتی بپردازند:
- اشخاصی که در ایران اقامت دارند و داخل یا خارج از کشور دارای فعالیت هستند.
- کلیه اشخاصی که به صورت حقیقی یا حقوقی به فعالیت یا شغلی خاص مشغول‌اند.
- افرادی که خارج از ایران هستند اما کسب درآمد و فعالیت آن ها از طریق ایران می‌باشد.
- اشخاص خارجی (غیر مقیم) که در ایران چه به صورت حقیقی و چه حقوقی مشغول به کار یا فعالیت هستند و از طریق تعلیمات، واگذاری امتیازات و… به کسب درآمد از ایران می‌پردازند. مشمول پرداخت مالیات به سازمان مالیاتی می‌باشند.
نتیجه عدم پرداخت مالیات:
مالیات دینی است، که هر شخص حقوقی یا حقیقی باید آن را پرداخت نماید. اما اگر مودی بعد از ابلاغ اجراییه بابت پرداخت مالیات هچگونه اقدامی انجام ندهد. به اندازه بدهی او که شامل اصل و جرائم متعلق پس از کسر پرداخت بدهی به اضافه ده درصد بدهی، از اموال منقول و نقدی مودی، توقیف می‌شود.
حال اگر اموال منقول (اموالی که قابلیت جابه‌جایی را داشته باشند را اموال منقول می‌گویند.) شخص بدهکار، برای پرداخت مالیات معوقه کافی نباشد. مأموران مالیات، اقدام به ضبط اموال غیر منقول (زمین، باغ) او می‌نمایند.
آیا زمان تسلیم اظهارنامه‌های مالیاتی قابل تمدید است؟
گاهی اوقات، ممکن است شرکت‌ها به خاطر یک بحران خاص همانند شیوع یک بیماری خاص نظیر ویروس کرونا (کووید ۱۹) و یا حادثه هولناک شبیه سیل، زلزله، آتش‌سوزی؛ توانایی پرداخت مالیات سالانه خود را نداشته باشد. که در چنین مواقع، سازمان امور مالیاتی، برای کاهش فشار و استرس، از دوش شرکت‌ها یا اشخاص حقوقی اقدام به تمدید زمان ارسال اظهارنامه مالیاتی می‌نمایند.
اظهارنامه مالیاتی چگونه محاسبه می‌شود؟
اظهارنامه مالیاتی به دو روش خوداظهاری و علی الراس تنظیم می‌شود:
مالیات به صورت خوداظهاری:
زمانی که اشخاص حقیقی یا حقوقی، میزان مالیات خود را بدون دخالت کارشناسان مالیاتی، و به دور از هر گونه شک و ابهامی بیان کرده و سازمان امور مالیاتی پس از بررسی مدارک و مستندات ارسالی از سوی اشخاص حقوقی و حقیقی، صحت اطلاعات ارسال شده را تایید نمایند. بنا به همان مقدار، پرداخت مالیات برای اشخاص منظور می‌گردد.
مالیات به صورت علی الراس:
زمانی که اظهارنامه مالیاتی عمداً یا سهواً به شیوه صحیحی تکمیل نشده باشد. و این عدم صحت اطلاعات توسط اداره مالیات تشخیص داده شود اظهارنامه توسط ممیز (شخصی که از طرف امور اقتصادی و دارایی، برای تشخیص و تعیین میزان مالیات اشخاص حقیقی یا حقوقی، استخدام می‌شود.) رد شود. محاسبه میزان مالیات شرکت به صورت خود جوش صورت می‌گیرد.
دلایل علی الراس شدن اظهارنامه:
- حساب و سود و زیان و ترازنامه در اظهارنامه قید نشده باشد.
- مدارک و گزارشات مورد نظر با توجه به درخواست فرد ممیز نباشد.
- مدارک داده شده از نظر امور مالیاتی غیرقابل رسیدگی باشد.
آیا می‌توان اظهارنامه مالیاتی را اصلاح کرد؟
اگر در هنگام تکمیل اظهارنامه مالیاتی اطلاعاتی به اشتباه وارد شود و برای اینکار شواهد و مدارک معتبر در دسترس باشد می‌توان تا پایان یک ماه بعد از آخرین مهلت قانونی ارسال اظهارنامه، اقدام به ارسال اصلاحیه نمود. و اگر شخص، برای خواسته خود، هیچ‌گونه مدرک و دلیل قابل قبولی نداشته باشد. ارسال اظهارنامه اصلاحیه موجب وقوع پرداخت مالیات به صورت علی الراس می‌شود.
عواقب عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی:
اگر اظهارنامه مالیاتی برای اشخاص حقیقی یا حقوقی رد نشود، علاوه بر دریافت مالیاتی تشخیصی، مطابق قانون شخص مظنون حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد، به نسبت غفلت انجام شده، جریمه غیرقابل بخشش دریافت خواهد کرد. چون که در انجام تکلیف محول شده خود کوتاهی کرده است.
از سوی دیگر اگر اداره مالیاتی نسبت به شناسایی مالیات اقدام کند، هزینه‌های انجام شده را در قسمت درآمدها محاسبه می‌کند. چون هزینه‌ها نه تنها غیرواقعی بوده بلکه آن‌ها را از سازمان امور مالیاتی مخفی کرده است. بنابراین، توصیه مکرر شده که در موعد قانونی اظهارنامه مالیاتی خود را رد کنید تا هم مشکلات اضافه نشود و هم دچار ضرر هنگفتی نشوید.
معافیت مالیاتی به چه معناست؟
معافیت مالیاتی مزیتی است که سیاست‌گذاران یک کشور برای حمایت از برخی فعالیت‌ها و ترویج یک سری کسب و کارها ایجاد کرده‌اند. شرح کامل اینکه چه بخش و یا اینکه چه افرادی از پرداخت مالیات معاف هستند خارج از حوصله این مقاله است. اما به صورت کلی، وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی، دستگاه‌های که بودجه آن‌ها توسط دولت تعیین می‌شود، شهرداری‌ها، مجتمع‌های مسکونی با رعایت الگوی مصرف مسکن و.. از پرداخت مالیات معاف می‌باشند.
زمان بررسی اظهارنامه مالیاتی:
از آنجا که در سال‌های اخیر تنظیم اظهارنامه، به صورت الکترونیکی شده است. شیوه و زمان رسیدگی به آن‌ها تا ۱۲ ماه پس از تسلیم اظهارنامه به اداره امور دارایی، می‌باشد..
اشخاص حقوقی یا حقیقی برای تنظیم اظهارنامه مالیاتی به مشاوره نیاز دارند؟
همان‌طور که مستحضر هستید. بسیاری از مدیران شرکت‌ها و کسب وکارها فاقد سواد مالیاتی و حسابداری می‌باشند. برای همین، نسبت به چگونگی تنظیم اظهارنامه مالیاتی اطلاعات کافی ندارند. و همین ندانستن‌ها ممکن است او را به سمت جرایم سنگین مالیاتی هدایت کند. در حالی مشاوره با افراد متخصص در این حوزه می‌تواند مانع از اتفاقات ناگوار برای شخص مالیات دهنده شود.
از یک مشاور تنظیم اظهارنامه مالیاتی چه انتظاری می‌توان داشت؟
- یک مشاور، باید نحوه تنظیم اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقوقی و حقیقی را به خوبی بلد باشد.
- به روش تنظیم اظهارنامه مالیاتی بر ارزش افزوده و سایر انواع مالیات مسلط باشد.
- نسبت به ثبت اظهارنامه مالیاتی خودرو، مسکن و املاک و همچنین هزینه ثبت و ارسال اظهارنامه را آگاهی کاملی داشته باشد.
به قلم محمدرضا شهنانی، مشاور مالی و اقتصادی
